Hongersnood, armoede en geweld tekenen het leven van veel Zuid-Soedanezen. Miljoenen mensen hebben het land verlaten. De druk op opvang in Noord-Uganda is groot. Rieneke de Man van ICCO en Kerk in Actie sprak met vluchtelingen in het overvolle vluchtelingenkamp Imvepi.

Zoals met Atjoni, die dagen lang met haar kinderen door de bush liep:

In Impevi, een vluchtelingenkamp in het noorden van Uganda, staat een enorme mensenmassa klaar om te ‘verhuizen’. Te midden van alle tassen, kinderen, koffers, opa’s en oma’s staat een lachende vrouw. Haar roze jurk licht op in de zon. Ze knuffelt met een van haar kinderen: ‘Het komt goed liefje!

Wanneer vluchtelingen in Imvepi arriveren krijgen ze in eerste instantie een plek toegewezen in een van de grote tenten. Hier slapen zij ’s nachts zij aan zij op de grond. Na een week krijgen ze, afhankelijk van de situatie, een tent op een stukje land of een zeil, touw en stokken waar ze zelf een tent mee kunnen bouwen. De vrouw in de roze jurk heet Atjoni. Ze weet nog niet precies waar ze heen gaan, maar ze is in ieder geval veilig met haar kinderen en dat is het belangrijkste.

            Atjoni (30) komt uit Marobo en heeft 4 kinderen. Foto: Rieneke de Man

Het verhaal van Atjoni
Atjoni komt uit Marobo. Ze is van de Kakwa bevolkingsgroep, maar werd verliefd op een Dinka man. Dit zorgde voor scheve blikken in de gemeenschap. Desondanks steunden Atjoni’s ouders haar keuze. Ze trouwden en kregen samen vier kinderen. Wanneer Atjoni over haar man praat kijkt ze dromerig in de verte. Ze hadden een klein boerderijtje. De oogst verkocht Atjoni op de markt. ‘Het leven was goed’, vertelt ze, ‘totdat in 2013 de eerste gevechten uitbraken.’ Nu fronsen de wenkbrauwen van Atjoni zich en haar ogen staan zorgelijk. ‘Van vrienden hoorde ik dat de overheidstroepen de buurt van mijn ouders hadden verwoest. Ik stormde naar huis, maar ik was al te laat. Ze lagen op de vloer, dood. Ik mis ze nog iedere dag.’

De honger stillen met wilde vruchten
Hierna verslechterde de situatie. Uit angst voor de overheidstroepen werden wegen geblokkeerd. Het was te gevaarlijk om nog naar het land te gaan om het te bewerken en te zaaien. Er kwam nog maar nauwelijks voedsel het stadje binnen. De voedselprijzen stegen en Atjoni en haar man en haar kinderen aten soms maar één warme maaltijd per week. Ze stilden de honger met wilde vruchten uit de bush. De overheid hield niet op met moorden, sterker nog het werd alleen maar erger. Geluiden van mishandelingen en verkrachtingen schokten haar niet meer.

Haar man besloot dat hij niet kon toekijken hoe de gemeenschap langzaam werd afgeslacht en sloot zich aan bij de rebellen. Dit is opmerkelijk want Salva Kirr, de president van Zuid-Sudan is een Dinka. Over het algemeen vechten Dinka zij aan zij met de overheid, maar haar man vocht zij aan zij met de rebellen. Hij vocht voor het leven van zijn familie.

Atjoni en haar vier kinderen. Foto: Rieneke de Man/Kerk in Actie/ICCO

Als weduwe verder
De blik van Atjoni verandert opnieuw. Ik zie pijn en verdriet in haar ogen. ‘Mijn man stierf vorige maand tijdens een gevecht’, zegt Atjoni zachtjes. ‘Door alle ellende is de gemeenschap verbitterd en woedend.’ Zonder de bescherming van haar man is Atjoni kwetsbaar. Ze is immers nu weduwe van een Dinka en haar kinderen zijn half Dinka. ‘Ik merkte dat de woede van de gemeenschap zich tegen mij keerde’, vervolgt Atjoni. ‘Mijn man is dood en mijn ouders zijn dood en er was niemand meer om ons te beschermen. Ik was bang voor mijn eigen buren en vreesde voor mijn leven en dat van mijn kinderen. Ik moest vluchten.’

Onze toekomst ligt niet in Zuid-Sudan
Atjoni volgde de stand van de zon en liep vier dagen met haar kinderen door de bush op weg naar Uganda. ‘s Nachts krulden ze zich op en sliepen ze in de bosjes, verborgen aan het oog van de overheidstroepen. Atjoni had een beetje cassave kunnen kopen voor onderweg. Daarnaast leefden ze van wat de bush ze kon bieden. Drie dagen geleden bereikten ze uitgeput en hongerig de grens van Oeganda. Ze kreeg samen met haar kinderen een plekje toegewezen in een bus. Deze bus bracht haar naar Imvepi. Bij aankomst moesten ze zich eerst registreren. Vervolgens kregen ze een medische keuring en werden zij en haar kinderen gecheckt op verschijnselen van ondervoeding. Daarna mochten ze aansluiten in de rij voor één warme maaltijd. Atjoni kon haar geluk niet op.

Voor mij zie ik een krachtige vrouw. Tijdens het interview verliest ze haar kinderen niet uit het oog. Wanneer haar jongste dochtertje in tranen uitbarst trekt ze haar dicht tegen zich aan. Ze kijkt bezorgd naar haar dochtertje. ‘Ze heeft honger. Onze toekomst ligt niet in Zuid-Sudan. Hier zijn we veilig en hebben we iets te eten.’ Wanneer in de verte vrachtwagens beginnen te ronken kijkt ze gespannen op. ‘We moeten verder’.

ICCO en Kerk in Actie ontwikkelen in Noord-Uganda een programma om Zuid-Sudanese vluchtelingen te trainen om bedrijfjes in de landbouwsector op te zetten.