Blog: waarom geld uitdelen aan slachtoffers van natuurgeweld werkt

Sulawesi, ruim zes maanden na de ramp. Na de eerste levensreddende hulp pakken de inwoners langzaam maar zeker hun dagelijkse leven weer op. Wouter Bokdam van CARE bezoekt Indonesië en vertelt in dit blog hoe en waarom directe gelddonaties aan slachtoffers werken.

“Sinds de ramp in Sulawesi eind september, is CARE met lokale partners actief om de eerste levensreddende hulp te bieden. We distribueren schoon drinkwater, hygiënepakketten en materialen voor noodonderkomens aan de getroffen bewoners in Sigi, Palu en Donggala. Nu de eerste nood geweken is, en mensen weer toegang hebben tot voedsel, tijdelijk onderdak en water, is ook de kans op de uitbraak van ziektes verminderd. Mensen kunnen gaan nadenken over hoe ze hun dagelijks leven weer oppakken.”

Eigen keuzes
“De eerste noodhulp leunde sterk op het binnenbrengen van hulpgoederen van buitenaf. Dat is logisch zo vlak na een ramp. Lokale markten werken niet of er is een gebrek aan goederen door de grote vraag. Nu, een half jaar na de ramp, zien we dat de lokale markten weer beginnen te werken en traditionele systemen langzaam op gang komen. CARE past daarom zijn hulp in deze fase aan, om de lokale markten te ondersteunen. Daarnaast willen we mensen helpen om hun eigen keuzes te kunnen maken hoe ze hun bestaan weer het beste kunnen oppakken. Voor de één is dat herstel van hun huis met metalen golfplaten, voor de ander is dat zaden en werktuigen om het land te bewerken. Daarnaast zien we dat veel mensen hun bedrijfjes en winkeltjes weer willen opstarten om een eigen inkomen te verdienen, maar geen geld hebben om een eerste investering te kunnen doen.

De behoeftes om het dagelijks leven weer zo goed mogelijk op te kunnen pakken, zijn dus heel verschillend. Het wordt steeds moeilijker om mensen op maat te kunnen helpen, zonder grote logistieke kosten. Over de afgelopen jaren hebben we gezien dat in deze fase het distribueren van geld aan de meest kwetsbare huishoudens de meest effectieve manier is om aan deze diverse vragen gehoor te geven. Mensen weten vaak zelf het beste wat ze nodig hebben. Bovendien wordt het geld uitgegeven op de lokale markt, wat een verder herstel en groei van de lokale markt stimuleert.

Hoe werkt dat, uitdelen van geld?
“Maar hoe gaat zo’n proces van geld uitdelen nu in zijn werk? Wie krijgt hoe veel en hoe wordt dit uitgedeeld op een eerlijke en transparante manier? In de eerste plaats bekijken we of de markt in het rampgebied voldoende is hersteld. Kan de markt de producten leveren, zonder dat er enorme inflatie ontstaat door schaarste? Is de situatie stabiel genoeg om de veiligheid te garanderen voor de mensen die cash geld ontvangen, en voor onze staf om geld uit te delen? Alleen als aan deze en andere randvoorwaarden wordt voldaan, gaan we over tot “Multi Purpose Cash”: distributie van geld dat voor meerdere doelen gebruikt kan worden.”

Wie komt in aanmerking?
“Om te voorkomen dat er donorafhankelijkheid ontstaat, of dat het geld een negatieve impact op de lokale salarissen en arbeidsmarkt heeft, heeft CARE strikte voorwaarden. Deze liggen in lijn met internationale standaarden en afspraken met de overheid. Zo moeten ontvangers van het geld getroffen zijn door de ramp en zelf niet in staat zijn er bovenop te komen. CARE werkt hierbij in de meest afgelegen dorpen, die tot op heden weinig hulp gekregen hebben. Criteria binnen zo’n dorp zijn bijvoorbeeld dat er kwetsbare gezinsleden zijn zoals gehandicapten, ouderen (>60) of zwangere of borstvoedinggevende vrouwen, of huishoudens waarbij er alleen een vrouw aan het hoofd staat.

De selectie gebeurt op een transparante manier, is publiekelijk toegankelijk en gebeurt in samenspraak met de dorpsbewoners en de lokale autoriteiten. Zo weet iedereen welke afwegingen er gemaakt worden en wie wel of niet in aanmerking komt. Een (anoniem) klachtenmechanisme zorgt ervoor dat we weten of er onvrede is en of er fouten gemaakt zijn in het proces, zodat we deze kunnen herstellen. Ook wanneer we al vertrokken zijn uit het gebied.

De geselecteerde huishoudens krijgen tot maximaal drie maanden een maandelijks bedrag van rond de € 70. Dit bedrag is gebaseerd op het minimum inkomen in de regio, en word vastgesteld in samenspraak met de lokale overheid en andere hulporganisaties. Zo hanteert iedereen dezelfde bedragen in verschillende dorpen, om ongelijkheid en ontevredenheid te voorkomen. De ervaring leert dat drie maanden vaak genoeg is om de basisbehoeften te herstellen en economische activiteiten op te zetten die mensen er op de lange termijn bovenop helpen.”

De distributie in de praktijk
“Op de dag van de distributie is er een vast proces om chaos te voorkomen. Een plein word afgezet met linten om het proces goed te laten verlopen, maar ook om de andere bewoners te laten zien wat er gebeurt. Transparantie is erg belangrijk. Tijdens het hele distributieproces zijn er dorpsbewoners, lokale overheden, medewerkers van CARE en onze lokale partner aanwezig om gezamenlijk te zorgen dat alles gladjes verloopt.

Geselecteerde dorpsbewoners worden eerst geregistreerd, om zeker te weten dat er niet gesjoemeld wordt. Daarna gaan ze naar een wachtruimte waar ze één voor één hun gegevens laten controleren en een bankboekje ontvangen. Hierbij zijn zowel mannelijke als vrouwelijke medewerkers van de lokale organisatie aanwezig om eventuele vragen, klachten of feedback te behandelen. Na deze stap gaat de ontvanger naar de mobiele bank om (een gedeelte) van het geld in ontvangst te nemen. We werken samen met de lokale bank, die rijdende kantoren hebben. Voor deze gelegenheid komen die naar de afgelegen dorpen waar we werken.  Deze banken komen met regelmaat terug, waardoor de ontvangers geld op kunnen nemen wanneer zij dit zelf nodig hebben, en niet in één keer met de hele som geld over straat hoeven.

Zowel direct na de activiteit als enkele maanden later monitoren we hoe het proces is verlopen, of de juiste mensen het geld hebben gekregen, wat ze ermee gedaan hebben en of hen dit heeft geholpen. Zo kunnen we achteraf verantwoording afleggen aan de donors in Nederland, maar ook leren, om onze werkwijze in de toekomst te blijven verbeteren.”