Cash for work: Zo snel mogelijk uit de slachtofferrol

Op steeds meer plekken vullen de hulporganisaties het uitdelen van hulpgoederen aan met ‘cash for work’ programma’s.

Dat zijn programma´s waarbij mensen voor enkele dagen of weken uitbetaald worden door een hulporganisatie om te helpen met bijvoorbeeld puinruimen of schoonmaken. Zo maken organisaties optimaal gebruik van beschikbare arbeidskrachten, terwijl de mensen zelf geld kunnen verdienen om te besteden aan de goederen en diensten die zij zelf belangrijk vinden.

Zo deelden hulpverleners van Oxfam  twee weken na de ramp aan duizend families in Tacloban 1760 Pesos (veertig dollar) uit om te kopen wat zij nodig hadden. Enkele dagen later controleerden zij bij 150 families waar het geld aan uitgegeven was. Tachtig procent had er hamers, spijkers, hout en zeilen van gekocht. Op dat moment was de watervoorziening alweer hersteld en kreeg men voldoende voedsel via de noodhulpverlening. Duidelijk wilde men graag aan de slag met het opknappen van hun huis, hun winkel en bedrijven.

Economie

Een groot voordeel van het systeem is dat het de lokale economie stimuleert. Direct na een ramp is het uitdelen van gratis goederen vaak de enige manier om mensen te helpen. Alles is weg; wegen zijn onbegaanbaar en de normale aanvoer van producten is gestopt.

Maar zodra de eerste winkels weer openen is het belangrijk dat mensen daar weer spullen gaan kopen. Het uitdelen van gratis goederen terwijl de economie net een beetje opkrabbelt, kan verstorend werken. Als niemand spullen in de winkel hoeft te kopen omdat de hulporganisaties alles gratis uitdelen wordt de winkelier zelf ook afhankelijk van noodhulp.

Door mensen in dienst te nemen brengen de hulporganisaties weer geld in de lokale economie. Die weer draaiende te krijgen is uiteindelijk de meest efficiënte manier van hulpverlening. Lokale handelaren weten veel beter dan de hulporganisaties waar ze aan producten kunnen komen en hoe ze die van A naar B kunnen krijgen. De hulporganisaties willen die taak vooral niet van hen overnemen.

Handje ophouden

Organisaties werken ook graag met cash for work programma´s vanwege de psychologische effecten. Gezonde mannen en vrouwen willen niet in een hulpbehoevende rol gedrukt worden, zij willen aan de slag om hun omgeving weer op te knappen. Aan mensen die familie of vrienden verloren hebben biedt het werk ook een goede afleiding.

Daarbij voorkomt het dat mensen afhankelijk worden van hulpverlening. ‘Wat we echt niet willen is dat onze noodhulp een houding kweekt van “handje ophouden”,` zegt Hans van den Hoogen, noodhulpcoordinator van Oxfam Novib.

´Het zijn vooral de lokale organisaties met wie wij samenwerken die aandringen op cash for work programma´s. Zij zijn bang dat te lang gratis hulpgoederen geven de hele samenleving voor jaren  verpest. Ze willen zo snel mogelijk mensen weer aan de slag helpen.´

Filipijnen

Cash for work programma’s zijn alleen mogelijk als er een functionerende markt is, waar basisbehoeften gekocht kunnen worden. Als die er niet is, is het beter met Food for work programma’s te werken: in dat geval werken mensen in ruil voor eten of andere hulpgoederen.

In de helft van het getroffen gebied in de Filipijnen is er nog geen functionerende markt, blijkt uit een recente evaluatie van de VN. Daar heeft het geen zin om mensen geld te geven. Dat zou alleen leiden tot inflatie, omdat mensen met het geld zo weinig kunnen kopen. Cash for work kan daar dus niet overal worden gebruikt.

In Cebu en Panay zijn de prijzen voor voedsel het minste gestegen. De zorg is eigenlijk vooral dat mensen geen geld hebben om eten of bouwmaterialen te kopen omdat zij hun normale bron van inkomsten, zoals visserij, kwijt zijn. In die regio’s zouden cash for work programma’s wel goed kunnen werken.