De wijze waarop West-Afrika de ebola-epidemie onder controle houdt, is bemoedigend. Maar de ramp is nog niet voorbij. Hulporganisaties blijven steunen om nieuwe uitbraken te beteugelen, overlevenden te reïntegreren en medische zorg structureel te verbeteren. Dat zeggen de samenwerkende hulporganisaties achter Giro555 een jaar na de start van de Nationale Actie “Stop ebola”. Daarbij werd 10,5 miljoen euro ingezameld. Dat geld is nu geheel besteed.

Een jaar geleden was de epidemie op zijn hoogtepunt. Het aantal besmettingen groeide exponentieel met 950 mensen per week. Getroffen gezinnen werden in quarantaine geplaatst. Stigmatisering en uitsluiting hadden een grote impact. In totaal zijn 28.601 mensen in West-Afrika ziek geworden en stierven 11.299 mensen (cijfers WHO).

“De angst voor een wereldwijde epidemie was groot. De noodtoestand werd afgekondigd en het maatschappelijke leven kwam stil te liggen. Met als gevolg armoede, voedseltekorten en leerachterstanden”, vertelt Sabine Copinga van Save the Children die in Liberia werkte.

Giro555-geld naar medische zorg, voedsel en onderwijs
De inzameling van Giro555 was nodig om het werk van hulporganisaties ter plaatse financieel mogelijk te blijven maken. Het geld werd gebruikt voor bijvoorbeeld medische hulpgoederen, medische zorg, voorlichting en veilige begrafenissen. Ook kregen mensen voedselhulp, volgden kinderen alternatief onderwijs en werden landbouwgereedschappen uitgedeeld.

“Elke dode is er één te veel”
Sierra Leone vierde 7 november dat het ebola-vrij is en in Guinee zijn sinds 16 november geen nieuwe meldingen. In Liberia is afgelopen week toch weer iemand overleden aan ebola, het eerste sterfgeval in 3 maanden tijd.

“Elke dode is er één te veel. En elke nieuwe melding van ebola doet een huivering gaan door de samenleving. De angst voor een nieuwe uitbraak blijft bestaan”, aldus Marjan Kruijzen van hulporganisatie Cordaid, die in Sierra Leone woont. Medische wetenschappers zeggen dat ebola niet meer helemaal zal verdwijnen, aangezien dieren besmet zijn, het virus langere tijd in sperma en mogelijk in moedermelk overleeft.

Ondanks de blijvende dreiging pakken mensen de draad weer op. Winkels en scholen zijn weer open. De verkeersdrukte in de steden is terug. Veel ebola-behandelcentra worden gedemonteerd. Controles blijven van kracht, zoals checkpoints voor lichaamstemperatuur en extra plekken om handen te wassen. Ook blijven mensen terughoudend in het schudden van handen. In Guinee en Sierra Leone zorgen speciale begrafenisteams van het Rode Kruis nog steeds voor begeleiding van veilige begrafenissen.

Hulp voor overlevenden en naasten
Hulpverleners zijn bezorgd over ebola-overlevenden, die vaak te maken krijgen met discriminatie in hun gemeenschap. Ook hulpverleners ondervinden de impact van stigmatisering. Hulporganisaties zetten zich daarom in voor anti-stigma campagnes. Daarnaast krijgen overlevenden of achtergebleven families extra steun in de vorm van voedsel, financiële steun of hulp bij het vinden van betaald werk. Maar ook medische zorg voor de lichamelijke gevolgen die zij overhielden aan het virus, zoals oogklachten.

Meer dan 22.000 kinderen hebben één of beide ouders verloren aan ebola (Acaps, nov 2015). Zij worden zoveel mogelijk bij familie geplaatst en krijgen professionele begeleiding.

Voedselsituatie verbeteren
Doordat boeren lange tijd hun grond niet konden verbouwen en markten gesloten waren, is er risico op tekort aan voedsel. Boeren krijgen daarom zaden, mest en landbouwwerktuigen. Families die iemand verloren aan ebola, krijgen psychische steun, genoeg voedsel en hulp bij het vinden van betaald werk. Leraren krijgen trainingen in het herkennen van ebola. Daarnaast worden bijvoorbeeld ook betere watervoorzieningen aangelegd bij medische centra.

Geleerde lessen: inzet op armoedebestrijding
Ebola heeft tragisch duidelijk gemaakt wat de gevolgen zijn van een zwak gezondheidszorgsysteem, zegt Marjan Kruijzen: “Dat is waar nu in moet worden geïnvesteerd. Het opleidingsniveau van medisch personeel is laag. Management is vaak zwak. Het is cruciaal dat we nu daarop inzetten om zo epidemieën als deze te voorkomen en medische zorg structureel te verbeteren”.

“Ebola heeft ons maandenlang in de greep gehouden, maar is door andere rampen en crises naar de achtergrond geschoven”, zegt Sabine Copinga van Save the Children. “Vorig jaar heb ik in Liberia zelf ervaren wat de impact is van dit virus op mensen. Nog steeds worstelen overlevenden, nabestaanden en zelfs hele dorpen met de gevolgen. Ook al is ebola van de voorpagina verdwenen, het blijft belangrijk om te investeren in onderwijs, medische zorg en economische groei van deze West-Afrikaanse landen.”

Over “Stop ebola”
De Nationale Actie “Stop ebola” begon 5 november 2014. Op 28 november dat jaar organiseerden zenders, omroepen en Giro555 een Nationale Actiedag in het Instituut voor Beeld en Geluid in Hilversum. In totaal werd 10,5 miljoen euro ingezameld. Met dit geld konden hulporganisaties een jaar lang hulp verlenen, tot 31 oktober 2015. Het is de eerste keer in de Nederlandse geschiedenis dat een Nationale Actie van Giro555 nodig was voor de gevolgen van een epidemie. In februari 2016 publiceren de samenwerkende hulporganisaties de eindrapportage met de exacte resultaten van hun inzet met geld van Giro555.

Bron: World Health Organisation (WHO)